KEMs

Participatie & Co-creatie

DOEL

Gezamenlijk verandering realiseren
Het betrekken van belanghebbenden bij een vraagstuk om gezamenlijk de benodigde verandering te kunnen onderzoeken, vormgeven en teweegbrengen.

FASE IN ONTWIKKELINGSPROCES

Discover
Define
Develop
Deliver

TOEPASSING

Het landschap van belanghebbenden bepalen.
Belanghebbenden betrekken en verbinden.
Draagvlak creëren onder belanghebbenden.
Kennis en perspectieven van verschillende stakeholders samenbrengen en uitwisselen.
Gezamenlijke betekenisgeving en besluitvorming teweegbrengen via analyse en modellering.
Gezamenlijk scenario’s, proposities en innovaties ontwikkelen (co-design).
Het samenwerkingsproces stroomlijnen.

Wat houdt het in?

Wat houdt deze categorie in?
KEMs binnen de categorie Participatie & Co-creatie geven ons handvatten om de diversiteit van mensen en partijen met een (beoogd) belang of connectie te betrekken bij een vraagstuk. Dit kan zijn vanwege de kennis en ervaring die zij meebrengen, maar ook om draagvlak te creëren en hen in staat te stellen om initiatief en verantwoordelijkheid te nemen. Daarnaast kunnen KEMs in deze categorie helpen het (ontwerp)proces en complexe samenwerkingen te stroomlijnen, de context van vraagstukken (belangen en waarden) te ontrafelen en begrijpen, en nieuwe proposities te ontwikkelen.

Waarom is dat belangrijk?
Bij maatschappelijke uitdagingen zijn vaak veel spelers met uiteenlopende belangen betrokken: van burgers en bedrijven tot overheden en domeinexperts. Door de (beoogde) belanghebbenden en relevante actoren te betrekken bij een vraagstuk kunnen er interventies met een gezamenlijk gedragen waarde worden gecreëerd. Dit leidt tot betrokkenheid en draagvlak én vergroot uiteindelijk de kans dat een transitie daadwerkelijk zal plaatsvinden.

Wanneer pas je deze KEMs toe?
Bij vragen zoals:

Hoe, wanneer en welke belanghebbenden/actoren zouden we in een transitietraject moeten betrekken?
Hoe gaan we om met de diverse belangen en inzichten van burgers, overheid, industrie, experts et cetera?
Hoe maken we de voor- en nadelen, en het geven en nemen van de diverse belanghebbenden zichtbaar?
Hoe stimuleren en ondersteunen we initiatieven waar co-creërende partnerschappen bottom-up wordt geïnitieerd, bijvoorbeeld via burgerinitiatieven?
Hoe maken we deze emergente initiatieven effectief?
Hoe gaan we om met eigenaarschap van transitievraagstukken?
Hoe bepalen we dat we de juiste groep (beoogde) belanghebbenden/actoren betrekken in de juiste fases?
Wie heeft belang bij deze maatschappelijke innovatie, en wie kan er door geschaad worden?
En wie voert de regie en heeft de legitimiteit om dat te doen, en hoe beïnvloedt dat de vragen waaraan gewerkt wordt?
Maar ook: wanneer is participatie géén goed idee?

DOEL

Gezamenlijk verandering realiseren
Het betrekken van belanghebbenden bij een vraagstuk om gezamenlijk de benodigde verandering te kunnen onderzoeken, vormgeven en teweegbrengen.

FASE IN ONTWIKKELINGSPROCES

Alle:

Discover
Define
Develop
Deliver

TOEPASSING (Met deze methoden kan je…)

Het landschap van belanghebbenden bepalen.
Belanghebbenden betrekken en verbinden.
Draagvlak creëren onder belanghebbenden.
Kennis en perspectieven van verschillende stakeholders samenbrengen en uitwisselen.
Gezamenlijke betekenisgeving en besluitvorming teweegbrengen via analyse en modellering.
Gezamenlijk scenario’s, proposities en innovaties ontwikkelen (co-design).
Het samenwerkingsproces stroomlijnen.

Wat houdt het in?

Wanneer pas je deze KEMs toe?
Bij vragen zoals:

Hoe, wanneer en welke belanghebbenden/actoren zouden we in een transitietraject moeten betrekken?
Hoe gaan we om met de diverse belangen en inzichten van burgers, overheid, industrie, experts et cetera?
Hoe maken we de voor- en nadelen, en het geven en nemen van de diverse belanghebbenden zichtbaar?
Hoe stimuleren en ondersteunen we initiatieven waar co-creërende partnerschappen bottom-up wordt geïnitieerd, bijvoorbeeld via burgerinitiatieven?
Hoe maken we deze emergente initiatieven effectief?
Hoe gaan we om met eigenaarschap van transitievraagstukken?
Hoe bepalen we dat we de juiste groep (beoogde) belanghebbenden/actoren betrekken in de juiste fases?
Wie heeft belang bij deze maatschappelijke innovatie, en wie kan er door geschaad worden?
En wie voert de regie en heeft de legitimiteit om dat te doen, en hoe beïnvloedt dat de vragen waaraan gewerkt wordt?
Maar ook: wanneer is participatie géén goed idee?

Welke methoden bestaan er?

Binnen Participatie & Co-creatie zijn er qua methoden ruwweg zes clusters te onderscheiden:

1. Bepaling landschap van belanghebbenden
Deze methoden richten zich op het verkennen, bepalen en in kaart brengen van (potentiële en beoogde) belanghebbenden, hun skills en expertise, hun invloedsgebied, en hoe zij zich tot elkaar verhouden in een partnerschap. Daarbij kan zowel gedacht worden aan alle direct betrokkenen en begunstigden van het project, maar ook aan indirect betrokkenen, benadeelde partijen of potentiële belanghebbenden die niet mee kunnen of willen doen.

Voorbeelden van deze methoden zijn:

De Actor Analysis en het Multi-actor Perspective stellen ons in staat om het actorenveld, belangen, rollen, het krachtenveld, en eisen gesteld door actoren aan het proces te verkennen (Hermans & Thissen, 2009; Avelino & Wittmayer, 2016).
Value Flow Model ondersteunt bij het identificeren, aan elkaar koppelen en in evenwicht brengen van relevante belanghebbenden en de voor elk van hen belangrijke waarden, in een totaalsysteem (Den Ouden & Brankaert, 2013).
Strategic Navigation Methodology ondersteunt de strategische dialoog en besluitvorming voor bedrijfs- en marktontwikkeling in verband met complexe projecten die samenwerking tussen meerdere belanghebbenden vereisen (Brand et al., 2020).

2. Realisatie en versterking betrokkenheid
Deze methoden richten zich op het teweegbrengen van verbinding en betrokkenheid tussen de verschillende mensen en partijen in een project. Dit doen deze KEMs onder andere door het betrekken van (beoogde) belanghebbenden, het versterken van gezamenlijke verantwoordelijkheid, het kunnen inbrengen van eigen waarden, en het geven van ruimte aan persoonlijke motivatie. Daarvoor is het is belangrijk om samen te ervaren wat de verschillende motieven zijn om te participeren, wat iedereen bindt en scheidt, en hoe mensen daadwerkelijk het gevoel van verbondenheid en connectie ervaren.

Voorbeelden van deze methoden zijn:

Engaging Catalysers zijn specifieke tools die belanghebbenden middels hun vaardigheden met elkaar kennis laat maken, om zo empathie, respect en de onderlinge connectie te vergroten (Trotto & Hummels, 2013).
Empathic Co-design is een specifieke vorm van co-design gericht op het versterken van empathie, bijvoorbeeld als kwetsbare groepen ergens lastig bij te betrekken zijn (Smeenk et al., 2018).
Participatory Video laat belanghebbenden elkaar interviewen en filmen om zo een mensgericht, collectief samenwerkingsverband tot stand te brengen (Nemes et al., 2007).

3. Collectie en uitwisseling van verschillende stakeholder perspectieven

Deze methoden richten zich op het verzamelen en uitwisselen van persoonlijke perspectieven, ervaring, kennis en kunde om een veelvuldige collectie van perspectieven op een complexe uitdaging te krijgen. Dit perspectief kan gaan van het microniveau van individuele ervaring tot het macroniveau.

Voorbeelden van methoden zijn:

Contextmapping faciliteert mensen om op een creatieve en gezamenlijke manier inzichten over behoeften, wensen, (on)mogelijkheden, motivaties en ervaringen van ‘gewone’ mensen te verzamelen, om deze vervolgens te gebruiken bij het ontwerpen (Sleeswijk Visser et al., 2005).
Participatory / Embodied Sensemaking gaat over gezamenlijk en in interactie met belanghebbenden nieuwe, gedeelde betekenis creëren, waarbij er oog is voor de fysieke en gesitueerde setting tijdens de betekenisgeving (Jaasma, 2018; Hummels & van Dijk, 2015)
Constructive Conflict Methodology is gericht op het verhelderen van en leren over de diversiteit aan perspectieven op ongestructureerde (beleids)issues, waarbij er onenigheid of onzekerheid is over de feiten en waarden (Cuppen, 2012).

4. Gezamenlijke betekenisgeving en besluitvorming via analyse en modellering
Deze methoden richten zich op het genereren van overzicht, inzicht en gezamenlijke overeenstemming en beslissingen via het analyseren, mappen en modelleren van de verzamelde data.

Voorbeelden van methoden zijn:

Group Model Building ondersteunt de belanghebbenden gezamenlijk probleem-oorzaak relaties te ontrafelen, en een beeld van ‘het systeem’ op te bouwen (Vennix, 2001).
Participatieve Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA) / Deliberative Decision Analysis ondersteunt de belanghebbenden om diverse opties af te wegen op een diverse set van criteria, om zo tot een gewogen besluit te komen (Salo & Hämäläinen, 2010).
Participatieve Multi-Modellering ondersteunt de besluitvorming over complexe vraagstukken met grote onzekerheden, waarbij input wordt verzameld voor het multi-model en het ontsluiten van systeemkennis, waarna het ontwerp, de programmering en proof of concept-simulatie volgt (Wurth et al., 2019).

5. Co-design van scenario’s, proposities en innovaties
Deze methoden richten zich op het gezamenlijk verkennen en ontwikkelen van nieuwe waardeproposities, innovaties en toekomstscenario’s als mogelijk antwoord op een maatschappelijke uitdaging.

Voorbeelden van methoden zijn:

Participatory Design en Co-design hebben al enkele decennialang een fundament aan methoden voortgebracht. Participatory en Co-design richten zich op de deelname van een veelheid aan actoren en belanghebbenden aan design processen (Schuler & Namioka, 2017; Brandt et al., 2012; Sanders & Stappers, 2008).
Multiple Scenario Development, Scenario-based Design en Futuring richten zich op het ontwikkelen van diverse scenario’s en gedeelde fictieve verwachtingen, gericht op en uitgaande van onzekere toekomstige ontwikkelingen (Schoemaker, 1993; Anggreeni & van der Voort, 2009; Hajer, 2017)
Value Sensitive Design beoogt menselijke waarden van alle belanghebbenden op een systematische manier in het ontwikkelproces te betrekken. In de conceptuele fase wordt verkend welke waarden spelen, voor wie en in hoeverre die waarden al dan niet conflicteren (Friedman & Hendry, 2019).

6. Voortgang van het gezamenlijke proces
Deze methoden richten zich op de voortgang en organisatie van het gehele proces dat nodig is om te komen tot verandering. Hoe wordt het proces georganiseerd? Wie zijn de stuwende krachten? Wie neemt waar verantwoordelijkheid voor? Welke beslisbevoegdheid krijgen en nemen de diverse belanghebbenden? Is transparantie essentieel en hoe wordt dit geborgd?? En hoe worden langzaamaan meer mensen betrokken bij het proces om het reguliere beleid en proces systemisch en structureel te veranderen?

Voorbeelden van methoden zijn:

Transitiearena is een setting, waarin in eerste instantie een selecte groep deelnemers en later coalities van belanghebbenden, alternatieve visies en oplossingen ontwikkelen via een systeembenadering in de luwte van het reguliere beleid (Loorbach, 2014). Een systeembenadering is een werkwijze om verschijnselen te bestuderen als een geheel met een onderlinge samenhang en een wisselwerking met de omgeving.
De Multi Gains Approach gaat om belangen uitwisseling en het vinden van een win-win oplossing. Deze KEM ondersteunt bij het ontwerpen van een passend proces met bijbehorende regels vanuit beoogde doelen. In combinatie met procesmonitoring kunnen tussentijdse procesaanpassingen gedaan worden (Susskind & Field, 1996).
Transdisciplinary Research richt zich op het overstijgen van een discipline-specifieke aanpak middels het integreren van een diversiteit aan aanpakken om zo nieuwe conceptuele, theoretische, methodologische en translationele innovaties te creëren (Hirsch Hadorn et al., 2008).