KEMs
Visie & verbeelding
DOEL
Stip op de horizon
Richting geven aan verandering door een (gezamenlijk) doel te onderzoeken, ontwerpen en/of visualiseren.
FASE IN ONTWIKKELINGSPROCES
Discover
TOEPASSING
- De zich autonoom ontwikkelende toekomst in kaart brengen, analyseren, en begrijpen.
- Nieuwe vormen van kijken en denken onderzoeken.
- Inspiratie opdoen voor nieuwe ideeën.
- (Gezamenlijk) richting bepalen.
- De route naar een (gezamenlijk) doel uitstippelen.
Wat houdt het in?
Wat houdt deze categorie in?
KEMs binnen de categorie Visie & Verbeelding helpen de huidige wereld in kaart te brengen, nieuwe werelden te verbeelden, en fenomenen en problemen anders te bezien. Hiermee kunnen we onze (gewenste) toekomst verkennen en uiteindelijk richting geven aan verandering.
Waarom is dat belangrijk?
Voor iedere maatschappelijke uitdaging is het nodig dat we weten waarnaar we op weg zijn – als een stip op de horizon. Soms ligt dat doel voor de hand, maar vaker is het nodig om dat doel te ontwerpen. Door samen een inspirerend toekomstbeeld zichtbaar en tastbaar te maken en/of de route hiernaartoe uit te stippelen, kan er richting en draagvlak gecreëerd worden voor de benodigde verandering.
Wanneer pas je deze KEMs toe?
Bij vragen zoals:
- Hoe ontwerp je een inspirerend toekomstbeeld?
- Hoe helpt een toekomstbeeld ons richting te geven aan interventies nu en op de middellange termijn?
- Hoe bepaal je de stappen richting een maatschappelijke missie?
- Hoe breng je de belangen van stakeholders samen en ontwerp je een gedragen en gewenste richting?
Welke methoden bestaan er?
Binnen Visie & Verbeelding bestaan er ruwweg drie clusters:
Foresight & imagination
Onder foresight (verkenningen) vallen methoden die helpen met het in kaart brengen, analyseren, en begrijpen van de zich autonoom ontwikkelende toekomst en omgeving. Deze kennis kan ons vervolgens belangrijke input leveren bij het uitdenken en ontwerpen van de benodigde verandering.
Verkenningen kunnen algemeen zijn, of zich richten op een specifiek terreinen zoals technologieverkenningen (Jansen, 1994) en -leercurves, markt- of economische verkenningen of omgevings- of landschapsverkenningen. De kern-uitdaging voor verkenningen is hoe er wordt omgegaan met onzekerheden die de toekomst per definitie kent.
Bekende methoden zijn:
- Scenario-analyse
- Trendanalyse
- Delphi
Imagination (verbeeldingskracht) is het vermogen om mentale beelden, ideeën en/of gevoelens op te roepen, zonder dat men deze zintuiglijk waarneemt. Verbeelding geeft ons de ruimte om op zoek te gaan naar nieuwe vormen van kijken en denken. Hiermee kunnen we inspiratie opdoen en nieuwe ideeën genereren. Verbeeldingskracht kan op die manier worden gezien als een belangrijke basis voor innovatie en ontwikkeling.
Bekende methoden zijn:
- Scenariodenken
- Visualisaties
- Storytelling (het vertellen van verhalen)
Shared vision development
Binnen dit cluster vallen methoden die helpen bij het ontwikkelen van een perspectief op een mogelijke of wenselijke toekomst en daarbij tot visies te komen die gedragen worden door alle betrokkenen. Het gaat hierbij vaak om integrale visies op de wereld van morgen met inbegrip van alle relevante aspecten – waaronder ook waarden, technologie en maatschappelijke ontwikkelingen.
Bekende methoden, gericht op (product)design, zijn:
- Design Fiction (speculatief ontwerp)
- Technologie Piramide
- Beelddenken
- Frame Innovation (Dorst, 2015)
- Vision in Design (VIP) (Hekkert & van Dijk, 2011)
Pathways
Pathways ondersteunen niet zozeer het vaststellen van een missie of visie, maar helpen bij het uitstippelen van de weg ernaartoe. Ze brengen in kaart op welke wijze en via welke mechanismen en actoren impact tot stand komt.
Bekende methoden zijn:
- Backcasting (Robinson, 1982)
- Forecasting
- Roadmapping en meer specifiek Technology roadmapping (Hasberg et al., 2012)
- Missiegedreven
- Innovatiebeleid (Goetheer et al., 2018)
- Transitiemanagement (Loorbach, 2007)
- Participatory Impact Pathway Analysis (Blokdyk, 2019)
Visie & Verbeelding in de praktijk
Methoden
Strategieën voor institutioneel ontwerp, waarbij kennis over de aard en verscheidenheid van institutionele regels die het gedrag van actoren binnen beleidsnetwerken sturen, wordt ingezet om netwerkregels te beïnvloeden.
Videos
Gert Franke is medeoprichter van CLEVER°FRANKE, een ontwerpbureau dat zich specialiseert in het visualiseren van data. Zo wil hij mensen in staat stellen om de wereld om hen heen op een andere manier te bestuderen.
