KEMs

Waardecreatie & Opschaling

DOEL

Waardevolle verandering
Nieuwe vormen van economische, maatschappelijke, culturele en/of ecologische waarde creëren en snelle opschaling van interventies mogelijk maken.

FASE IN ONTWIKKELINGSPROCES

Discover
Define
Develop

TOEPASSING

Bepalen met welke propositie een (netwerk van) organisatie(s) welk(e) soort(en) waarde kan creëren.
De mogelijkheid bieden om vast te stellen of deze vorm(en) van waardecreatie op grotere schaal toepasbaar is (zijn), en hoe dat eruit zou zien.

Wat houdt het in?

Wat houdt deze categorie in?
KEMs binnen de categorie Waardecreatie & Opschaling zijn bedoeld om vraagstukken over de creatie van nieuwe waarde voor de samenleving inzichtelijk te maken, en om aanknopingspunten te bieden voor innovatieve proposities en de opschaling hiervan. Waarde(creatie) wordt daarbij breder opgevat dan alleen het genereren van directe economische waarde. De waarde die bijdraagt aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen als onderdeel van missiegedreven innovatie valt ook binnen het domein van deze KEM-categorie. Het gaat om een breed waardebegrip, inclusief maatschappelijke, culturele en ecologische waarde.

Waarom is dat belangrijk?
Actuele en urgente maatschappelijke uitdagingen, zoals de energietransitie, betaalbare en hoogwaardige zorg en een inclusieve arbeidsmarkt, vragen om de ontwikkeling van doeltreffende interventies en passende opschaling van innovaties. De snelheid waarmee transities gerealiseerd kunnen worden, gaat hand in hand met de mogelijkheid en snelheid om nieuwe (economische, culturele, sociale, ecologische) waarde voor de samenleving te creëren. KEMs in deze categorie helpen om nieuwe waardeproposities vorm te geven en het noodzakelijke ontwikkelproces van interventies te structureren.

Wanneer pas je deze KEMs toe?
Bij vragen zoals:

Hoe kunnen we, met het oog op sociale uitdagingen en als onderdeel van maatschappelijke missies, innovatie vormgeven die gericht is op het creëren van verschillende vormen van waarde? Op welke wijze is dat mogelijk binnen specifieke bedrijven en organisaties, maar ook binnen branches, netwerken en zelfs ecosystemen?
Hoe kunnen economische, culturele en sociale waarden in nieuwe proposities gecombineerd en geïntegreerd worden?
Hoe kan het denken over businessmodellen worden verbreed van transactie- en productdenken naar andere vormen van eigenaarschap, naar delen, diensten en toegang, maar ook naar nieuwe modellen voor branches, ketens, netwerken en ecosystemen?
Hoe kan de gecreëerde waarde worden beschermd en omgezet worden in maatschappelijk rendement?
Welke mogelijkheden zijn er voor de opschaling van nieuwe modellen en concepten? Hoe kunnen we, met het oog op urgente maatschappelijke uitdagingen, de creatie van nieuwe vormen van waarde versnellen?
Hoe kan in deze processen bestaande kennis zo optimaal mogelijk worden ingezet? Hoe kan tijdens deze processen opgedane kennis terugvloeien naar relevante partijen binnen betrokken sectoren en ecosystemen? Wat impliceren de opgedane ervaringen voor het huidige en toekomstige innovatiebeleid?

Welke methoden bestaan er?

De huidige stand van methodologische kennis voor Waardecreatie & Opschaling bouwt voor een belangrijk deel voort op enerzijds concepten en modellen uit wetenschaps-, technologie- en innovatiebeleid en anderzijds voort op methoden voor business model innovatie in het bedrijfsleven. Modellen en methodieken gericht op het creëren van economische waarde door bedrijven, sectoren en economische clusters hebben daarbij nog steeds de overhand.

Afgelopen tijd zijn bredere missiegedreven innovatiethema’s op de agenda gezet en alternatieve modellen ontwikkeld vanuit bredere doelen dan puur economische waardecreatie. Voorbeelden hiervan zijn circulaire business modellen en community based business models.

Enkele voorbeelden van methoden die hun gang naar de praktijk hebben gevonden zijn:

1. Business value
Hieronder vallen methoden gericht op het (her)ontwikkelen van business modellen en proposities voor individuele bedrijven. Klantgerichte onderzoeks- en ontwerpmethoden (zie customer value) kunnen daarbij ook een belangrijke rol spelen.

Business Model Canvas (Osterwald en Pigneur, 2010) is een tool voor bedrijven om hun waardepropositie te ontwikkelen en inzicht te krijgen in de afstemming van hun bedrijfsactiviteiten op klantbehoeften. Daarnaast kan het hernieuwd inzicht brengen in de kernwaarden die de organisatie zelf drijft.
Brand Driven Innovation (Roscam Abbing, 2010) verbindt merk, innovatie en ontwerp met elkaar om, passend bij hun visie en waarden, bedrijven te helpen bouwen aan mensgericht denken en doen.

2. Customer value

Customer Journey of User Journey (Følstad & Kvale, 2018) is een methode die de stappen van een (potentiële) gebruiker doorloopt – van overwegen van aanschaf tot uiteindelijk gebruik om te ontdekken hoe een (bredere) groep van gebruikers kan worden bediend.
(Service) Design Thinking (Cross, 2013) is een methode waarmee – in een iteratief proces – meer oog voor en begrip van problemen en situaties van eindgebruikers wordt verkregen. Daarmee ontstaat inzicht in de wijze waarop ontwerpresultaten in verschillende contexten waarde kunnen creëren en toevoegen.

3. Stakeholder/ecosystem value
Onderzoek en ontwikkeling van methoden om te innoveren en op te schalen in de context van netwerken is behoorlijk ver ontwikkeld. Er zijn meerdere conceptuele kaders, methoden en tools beschikbaar. Daarbinnen speelt het concept ecosysteem een belangrijke rol (zie bijvoorbeeld Adner, 2012). Methoden worden vooral ingezet om de complexiteit van multi-stakeholder settings te doorgronden en een basis te creëren voor gezamenlijke waarden, doelen en acties.

Stakeholder Analysis geeft inzicht in actoren die een belangrijke stimulerende of tegenwerkende kracht kunnen uitoefenen op innovatie en opschaling. Een andere gekende methodiek in dergelijke situaties is Agent Based Modeling.
Value Case Methodology (Dittrich, 2015; Dittrich et al., 2015) is een methode om het waardenetwerk binnen een consortium in kaart te brengen en te zorgen voor alignment.
Frame Analysis biedt handvatten voor een beter begrip van onderliggende waarden bij verschillende actoren.
Business Model Radar ligt in lijn met Frame Analysis. Business Model Radar is een multi-stakeholder businessmodel aanpak die uitgaat van het zogenaamde service dominant logic.

4.Value-in-use

Het is ook belangrijk om bestaande bronnen van waarde zo optimaal mogelijk te benutten, ten dienste van nagestreefde missies en innovatiedoelen. In dit soort benaderingen is het cruciaal een gezamenlijke focus te bepalen.

Orchestrating Innovation (Valkokari et al., 2017) helpt bij het ontwerpen, opzetten en runnen van een innovatiehub, veelal een strategische publiek-private samenwerking. De aanpak bestaat onder meer uit een algemeen referentie-business model voor alle varianten van een innovatiecentrum (inclusief een Experimenteeromgeving) én een opleiding voor de leider van zo’n initiatief.

5. (Value of) transformative processes

Benaderingen en methoden van Waardecreatie & Opschaling die passen binnen het frame van transformative innovation staan vaak ten dienste van thema’s als duurzaamheid en circulariteit.

Een van de bijdragen die een belangrijk fundament legden was dat van Tukker (2004) waarin hij een achttal product-service systems toetst op hun environmental value.
Bocken et al. (2019) geven in een uitgebreide literatuur review een overzicht van circular business innovation tools (zie ook: Lüdeke-Freund et al., 2016; Lüdeke-Freund et al., 2019).

Andere ontwikkelingen die relevant zijn voor de ontwikkeling van waarde via transformatieve innovatie zijn:

Collaboratieve businessmodellen for transition (CBM4T), die in scope van een transitie ontwikkeld en gerealiseerd kunnen worden.

Commoning modellen, waarbij verschillende onafhankelijke actoren (individuen en organisaties) gezamenlijk een resource beheren en verder ontwikkelen met als doel een optimaal gezamenlijk nut te creëren. Deze benadering is verwant met community-based business modeling.

Waardecreatie & Opschaling in de praktijk